Matthew 13

Kari bo na muguri ko ningam te waram ko den ira

(Mark 4:1-9; Luke 8:4-8)

1Se worem suwanta umutang te la Jesus kawam mu beteram matangi aratam ale nama yu Galilee norogen te daigam. 2Bare kariimet suen biya taiman nu taluru guruguman, se uwuta ari bita ko, dal bo te nama aragam ale daigam. Se kariimet yu norogen te sanami muruwuman bagakasan. 3Se nu den ira suen biya nunga manarukaso.

Ale iwita balam, “Kari bo ko ningam te na muguri warukko namaram.
4Ale aolak iluwam nama se na muguri mu warukaso. Se saki mu lage te kapaman se inanganang taiman ale no gilingiman. 5Se saki mu ali manga ago mu te kapaman. Se umu te mu ali nunguning biyala mena, manga la, se tairate papak maman ale tarigiman. 6Bare ko yager mu kuringita ali guang la namaram, se worem bausam ale kaiyam se marakaman. 7Se na muguri sang mayang kore karogo mu ningi kapaman papak maman, se mayang mu tarigiman ale na muguri ereman. 8Bare na muguri sang mu ali ningo te kapaman ale tarigiman ale nunga nunguning kapaman. Nunga nunguning mu saki mu 100, se saki 60, se saki 30 iwita beteman. 9Nina nedegewa ago agi mu, den imi ninguru ikialko!”

Jesus den ira balukaso ko duap

(Mark 4:10-12; Luke 8:9-10)

10Se Jesus ko olekem kote taiman ale iwita isarman, “Bare ni awuk se kariimet den ira nunga manaru lagasam a?”

11Se Jesus nunga maonam, “Kaem nina nego ko ikiam ale ninga balam, nina duruk wonong ko kingdom ko duap aguwaya mu ko ikialko. Bare kariimet saki alo mu ko duap me ikimonko. 12Mu awuk, kariimet Kaem ikia nungarso se ilukuawusan, mu Kaem ikia sang udagi agotala nungarukko, se nongote ikia biyala anirukko. Bare kariimet Kaem ko ikia nungaram mu me ilukuawusan, mu ikia katirta nongote aniso mu mena sapurukko.

13“Ani den ira te nunga manorsam mu ko duap iwita: Nuna loagasan bare mel bo me arigisan. Nuna den ikisan bare ko nunguning me ikisan. Umutang ko ani den ira te nunga manorsam. 14Se kariimet ewerta te prophet Isaiah ko den ko nunguning mu aratam. Isaiah nu iwita balam,

‘Nina den iki lagaral, bare ko nunguning me ikialko.
Nina loaga lagaral, bare mel bo me arigalko.
15Mu awuk, kariimet imi nunga nongomang tuagu kalo gilingiman,
ale nodogowa bagu gilingiman, ale nomotam kuini gilingiman.
Mena ale mu, nomotam sor arigiso,
se nodogowa den ikiso, se nongomang ningi ares maso,
se nuna aningate punga geragasan, se ani nunga nungursam ale.’
Mat 13:14-17 Isaiah 6:9-10.

16“Isaiah tom imi ko kariimet uwutata nunga balam. Bare nina mu ninga nemetam sor arigiso, se ninga nedegewa den ikiso, se mu ko nina am amilmilaralko. 17Mu awuk, ani nunguningta ninga manorsam, prophet alo, se kariimet nongomang diram mu suen biya nuna kilek nina ariwasan mu aringimonko kuakasan, bare me ari gilingiman, ale den nina ikiwasan mu ikimonko kuakasan, bare me iki gilingiman.”
Mat 13:17 1 Peter 1:10-12.


Jesus na muguri ko den ira wore ko duap balam

(Mark 4:13-20; Luke 8:11-15)

18“Buta se nina nedegewa gurugu sagaral se kari na muguri ko ningam te waram wore ko duap wetang te balik se ikialko. 19Na muguri lage te kapaman mu iwita: mu kari kingdom ko den ikiso, bare ko nunguning ninguru me ikiso, se kari memek Satan taiso den kari mu ko gomang ningi mu kutuwu saposo wore iwita. 20Se na muguri ali manga ago mu te kapaman mu iwita: mu kari den ikiso ale tairate taso ale ko amilmiloso. 21Bare nu den mu ninguru me ilukuawuso, am tom katirta ago baga, den mu ko bita maguwusan ale ikup tusan mu nu tairatela patawu saposo. 22Se na muguri sang mayang kore karogo mu ningi kapaman mu iwita: mu kari den ikiso, bare ali ewere ko bagara ko ikia moso, ale manga taukko ko ikia tawun biya kote aniso, se noko ikia umutang sail tagiso ale mayang kore ago mu iwita den ningo nu tam mu ereso menawuso. Buta se den nu tam mu ko nunguning me kaposo.
Mat 13:22 Kariimet sang manga tamonko ikia biyala nongote aniso: 1 Tim 6:9-10.
23Bare na muguri ali ningo nuam mu te kapaman mu iwita: mu kari den ikiso ale gomang ningi beteso. Se noko bagara aolak mu te den nu ikiam umutang ko nunguning beteso, mu 100 agi, 60 agi, 30 iwita beteso, borta ko den ira ani balem.”

Sum memek ningam ningi tarigiram ko den ira

24Jesus den ira bo tala balu nungaram mu iwita: “Duruk wonong ko kingdom mu kari bo na muguri yawara ko ningam te waram wore iwita. 25Bare turom bo kariimet suen la ani sapaman, se kari mu ko kager kari tairam ale sum memek ko muguri mu na muguri ningo nuam mu ningi waru waru ago namaram, ale tagaram naguram. 26Se udagi te na muguri papak maman tarigiman mu sum memek mu karogotala papak maman tarigiman.

27“Se ningam kotam ko ura kari alo namaman aringiman ale peleman nu manorman, ‘Kari Biya,’ maman, ‘ana ni na muguri yawara la ka ningam te warem i maman. Bare awuk se sum memek wore karogo tarigiwasan a?'

28“Se nu nunga maonam, ‘Kari memek bo ani agarak beteso karoso wore nu mel mu beteram,’ mam.

“Se ko ura kari nu isarman, ‘Ana namanak sum memek mu belenak e?’ maman.

29“Bare nu nunga maonam, ‘Mena.’ mam. ‘Sum memek bilawa, na muguri ningo nuam tarigiwasan wore karogo bilal bore ko. 30Se am awural se wete tarigimon, nama nunguning gia ko tom te asele. Tom mu te ani na gia ko kari iwita nunga manikko: Nina giral sum memek mu bilal ale sipiki bolala awural se anirukko. Mu kaiya ko se. Bare na nunguning mu asele gial ale aninga inang ko kawam ningi awuralko.’”

Tam mustard se yeast buta nunga den ira

(Mark 4:30-34; Luke 13:18-21)

31Jesus den ira bo tala iwita nunga maonam ale balam, “Duruk wonong ko kingdom mu kari bo tam mustard ko muguri bo tam ale ko ningam ningi aguwam wore turan. 32Muguri mu gotektir nunguningkiri, bare tarigi namoso mu ningam mu ningi tam saki nunga kiaso. Se inanganang taisan ale tam mu ko kower te nunga singir moa gilingisan.”

33Se Jesus den ira bo tala iwita nunga maonam, “Duruk wonong ko kingdom mu imet bo yeast tam ale plaua karogo gurugam se lagaram aromemek aram wore iwita.”

34Jesus mel imi suen la den ira te kariimet motam biya nunga manarukaso. Nu den bo wetang te me nunga manarukaso, am den ira te la den apukaso. 35Se umutang te prophet bo ko den balam imi ko nunguning aratam:

“Ani den ira te ninga manikko.
Ale ani ikia saki, girakala tom ali te aratam tai aitak yumura te la anikaso, mu karogo balikko.”
Mat 13:35 Psalm 78:2.

Jesus sum memek ko den ira wore ko duap balam

36Asele Jesus kariimet motam biya mu nunga awuram ale kawam ningi kasu naguram. Se ko olekem alo kote taiman ale manorman, “Ni den ira bo sum diwang ko balem wore ko nunguning balu se ana ikinakko,” maman.

37Se Jesus nunga maonam, “Kari na muguri waram mu Kari ko Kuriang. 38Se ningam mu ali lilim la imitang. Se na inang yawara mu Kaem ko kariimet, se sum diwang mu kari memek Satan ko kariimet. 39Se kager kari sum diwang ko muguri waram mu kari memek Satan. Se inang gia mu tom nukum. Se inang gia ko ura kari mu engel alo.

40“Se sum diwang gisan ale tama te kaisan mu tom nukum te munan uwutata aratukko. 41Kari ko Kuriang noko engel alo nunga awurok se taimon ale, noko kingdom ningi kariimet saki nuna saki alo lage memek nunga kasursan mu se, kariimet memek betesan mu suen la, sum memek bila warsan iwitata, nunga belemonkowo. 42Asele nunga ilu tama biya mu ningi nunga warmon, se nuna mo nia se, nogore karas karas ma se bagomonko. 43Se kariimet diram mu worem iwita nikinang kapa se, nunga Nonet ko kingdom ningi ilak bagomonko. Nina nedegewa ago agi mu, den imi ninguru ikialko!
Mat 13:40-43 Tom nukum: Mat 24:31; 2 Thes 1:5-10; Jude 1:14-15; Daniel 12:2-3.


Kari mel yawara arigam ale tam wore ko den ira

44“Duruk wonong ko kingdom mu mel bo yawarakala nunguningkiri ali kulupik bo ningi kaluwu beteman se aniram wore iwita. Se kari bo taiwa arigam amilmilaram. Ale kuwim te arigam mu te aking kaluwu beteram, ale amilmil ago namaram, ko melmasak suen la dia saparam, ale ko manga tam ale ali umutang dia tam iwitata.
Mat 13:44-46 Jesus kowom kaora ko munan: Luke 14:33; Phil 3:7-8.


Kari kulolo yawara nunguningkiri kupam ale arigam tam wore ko den ira

45“Se aking duruk wonong ko kingdom mu diara guruga kari bo nu kulolo yawara yawara ko loagakaso wore turan. 46Se nu kulolo bo yawarakala nunguningkiri mu arigam, ale namaram ko melmasak suen la diaram, ko manga tam, ale kulolo umutang diaram iwitata.

Wal ko dagarok wore ko den ira

47“Se aking duruk wonong ko kingdom mu wal ko dagarok gagi ningi sapaman se wal duap duap ningi kapaman wore iwita. 48Se wal nama suen kelagaman mu wal tagira kari dagarok tagiman ale ago saun te arataman. Asele dagiman ale wal tutia gilingiman. Se wal yawara mu sarek ningi awuman, ale memek mu gi warman. 49Se tom nukum te uwutata aratukko. Engel alo mu taimon ale kariimet memek se ningo mu nunga tutemon ale memek mu nunga gi 50tama ningi nunga warmonko. Se mu te nuna mo nia se, nogore karas karas ma se bagomonko.”

Kari mel ningo ningo karogo bagoso, se mel saki gigira, se mel saki iru, wore ko den ira

51Se Jesus ko olekem alo nunga isuam, “Nina den ira ani balukasam ko duap suen la ikisan e?” Se nuna aing maman.

52Se nu iwita aking nunga maonam, “Buta se kari awiriya nu Kaem ko den girakala umu se, aking duruk wonong ko kingdom ko den iru mu ko ikiam ale karo tuso ale kariimet nunga kasurso, mu nu kawam ko kotam imi iwita: Nu kuwim te mel bolala awuso mu ningi namoso ale mel ningo ningo, saki iru se saki gigira, mu giso ale karogo aratoso kariimet te nunga kasurso iwita.”
Mat 13:52 Kausa ningo Kaem ko den te aniso: 1 Cor 10:11; 2 Tim 3:15-17.


Nazareth alo Jesus nubiring tuman

(Mark 6:1-6; Luke 4:16-30)

53Se Jesus den ira suen la imi balu kutuwuram ale sor mu beteram. 54Ale peleram ko wonong duap te Nazareth namaram. Ale nunga synagogue ningi namaram ale kariimet den nunga kasurukaso. Se nuna ninguru biririkiman ale balukasan, “Kari imi aparete ko ikia se ko sokel kilek bibiya te betera ko wore tam a? 55Mu nu kamda kari Joseph ko namar diram pa! Se ko nuam nup Maria! Se James, Joseph, Simon, se Judas, mu noko uria mitak alo! 56Se noko korasari imi te ana nangarak bagasan tala! Se nu aparete ikia sokel ewere tam?” 57Ale nuna nu ko ningurutala nongomang magakaso.

Bare Jesus nunga maonam, “Prophet mu nu sor suen biya te namoso mu nu nup ago, bare tai kota ko wonong duap te, ko gue suwan ningi mu nu nup mena.”

58Se nu kilek suen biya nunga ningi me beteram. Mu awuk, nuna nongomang ningi nunguning mena se.

Copyright information for WSK